“Wishbone”: Από το διήγημα στην μεγάλη οθόνη

Η Κάλλια Παπαδάκη είναι Ελληνίδα συγγραφέας και σεναριογράφος, γεννήθηκε στο Διδυμότειχο και μεγάλωσε στην Θεσσαλονίκη. Μετακόμισε στις ΗΠΑ όπου σπούδασε οικονομικά στο Bard College και στο Brandeis University.Το πρώτο σενάριο της Παπαδάκη με τίτλο Σεπτέμβριος έκανε πρεμιέρα στο 48ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Κάρλοβι-Βάρυ. Η Κάλλια Παπαδάκη έχει γράψει στο σύνολο 4 ταινίες, συμπεριλαμβανομένου και του “Wishbone”, την πιο πρόσφατη ταινία που έχει γράψει και προβλήθηκε πρώτη φορά στις 28 Φεβρουαρίου 2024. Η ταινία “Wishbone” είναι συμπαραγωγή της ΕΡΤ. Επίσης αξίζει να σημειωθεί ότι η σκηνοθέτις της ταινίας είναι η Πέννυ Παναγιωτοπούλου με την οποία η Κάλλια έχει ξανασυνεργαστεί στο παρελθόν στην ταινία “Semptember”.

Η συνέντευξη που ακολουθεί είναι δημιούργημα του Α. Λιζάρδου από την Ελληνίδα συγγραφέα και σεναριογράφο Κάλλια Παπαδάκη.

Τότε (σ.σ. το διήγημα) λεγόταν «40 Μέρες» καθώς είναι κομμάτι της ταινίας αυτές οι 40 μέρες. Γράφτηκε κάποια στιγμή αν θυμάμαι καλά το 2008, πάνε πολλά χρόνια από τότε. Κάποια στιγμή αφότου κυκλοφόρησε στις εκδόσεις πόλις η συλλογή διηγημάτων με τον τίτλο «Ήχος του Ακάλυπτου», αυτή ήταν η πέμπτη ιστορία, μια από τις πιο δικές μου αγαπημένες ιστορίες. Θυμάμαι τον ενθουσιασμό που είχα όταν έγραφα αυτή την ιστορία, αυτή τη νουβέλα αν προτιμάτε, γιατί έχει αρκετά μεγάλη έκταση στο βιβλίο. Κάποια στιγμή κουβεντιάσαμε την Πέννυ (σ.σ. Παναγιωτοπούλου) με σκοπό μήπως την διασκευάσουμε για μια ταινία μεγάλου μήκους όπερ και ἐγένετο. Αυτή η διαδικασία πήρε δύο, τρία, τέσσερα χρόνια. Ξέρουμε όλοι τους χρόνους του σινεμά, και πόσο πολύ παίρνει από κουράγιο, θάρρος, σθένος στο να χρηματοδοτήσει κανείς μια ταινία να τη γράψει επίσης. Κάποια στιγμή το 2015 εν μέσω κρίσης αν θυμάμαι καλά ξεκίνησα να γράφω το σενάριο, να διασκευάζω τη νουβέλα, που είναι μια πολύ διαφορετική διαδικασία. Επειδή είναι ζωντανός οργανισμός ένα το σενάριο, αλλάξαμε κάποια γεγονότα της ιστορίας για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες της αφήγησης. Συγκεκριμένα, ο χαρακτήρας του βιβλίου άλλαξε ριζικά στο σενάριο, παρ’ όλα αυτά το πλαίσιο παρέμεινε ίδιο. Αυτό που με ενδιέφερε ήταν να κάνω κοινωνικό ρεαλισμό, να εντάξω παράλληλα μια τρυφερότητα και σκληράδα που έχει ο ρεαλισμός. Έτσι του αλλάξαμε αρχικά ηλικία, τότε (σ.σ. στο βιβλίο) ήταν ένας εξηνταπεντάχρονος, πρώην αστυνομικός, που δουλεύει ως σεκιουριτάς σε δημόσιο νοσοκομείο τώρα (σ.σ. στην ταινία) είναι ένας νεαρός στην αρχή της ζωής του και της «τύπου» καριέρας του, αν αυτό είναι καριέρα. Με ενδιέφερε κατά κύριο λόγο να μιλήσω για αυτό το μεταίχμιο στο οποίο πολλές φορές όλοι μας βρισκόμαστε, πως τα πράγματα με ένα τρόπο αμφιταλαντεύονται και μαζί και εμείς, πως τα πράγματα μπορούν να πάρουν μια τροπή που δεν την περιμέναμε, ενώ ελπίζαμε στη ζωή μας σε κάτι λαμπρότερο. Η μάχη για την επιβίωση ουσιαστικά μας αναγκάζει να μην μπορούμε να κρίνουμε τι είναι σωστό, τι είναι καλό, ποιο είναι το κακό, με άλλα λόγια εκεί παύει να υπάρχει το καλό και το κακό, το μόνο που υπάρχει είναι επιβίωση.

Οι «40 Ημέρες» μας παραπέμπουν, σ’ ένα μνημόσυνο το οποίο ως έννοια έχει μέσα του και το πένθος έχει και το τετελεσμένο. Το “Wishbone” (σ.σ. που είναι ο διεθνής τίτλος της ταινίας) παραπέμπει στην ευχή αλλά και την τύχη… Οι «Ιστορίες από τον Ακάλυπτο» πάλι είναι αυτά που «παρακούς» και ξετυλίγουν μια άγνωστη πτυχή στη ζωή του άλλου…

Είναι ένα τρίπτυχο. Βέβαια αυτές τις «40 μέρες» λειτουργούν και θεραπευτικά. Πολλά πράγματα συμβαίνουν σε 40 μέρες, ναι μεν είναι η περίοδος πένθους ώστε συνδέεται με την πιθανή αναγέννηση. Ναι, το “Wishbone” είναι αυτό το 50-50: είναι η ευχή που πραγματώνεται ή ακυρώνεται. Θεωρώ, στη συγκεκριμένη ταινία, πραγματώνεται, όμως μπορεί να παραμένει μια πικράδα. Έτσι γίνεται με τις ευχές: εύχεσαι κάτι που μπορεί να μην ήξερες αν το ήθελες. Δεν κρύβω κάτι καθώς υπάρχει και το διήγημα (σ.σ. που κάποιος θεατής μπορεί να διαβάσει και να μάθει εκ πρωίμου την εξέλιξη της ιστορίας), αλλά ο κεντρικός χαρακτήρας, ο Κώστας, είναι ένας άνθρωπος που μετά το θάνατο του αδερφού του αναλαμβάνει να φροντίσει την μικρή ανιψιά του. Προσπαθεί παράλληλα να σώσει και το πατρικό του σπίτι, το οποίο λόγω χρεών του αδερφού πρόκειται να το πάρει η τράπεζα. Αυτή είναι η ιστορία (εν συντομία) οπότε (ο ήρωας) πρέπει να βρει λύσεις όσο είναι σε αυτό το μεταίχμιο και υπό πίεση. Αξίζει να αναφέρω ότι η ταινία θα κυκλοφορήσει και στη Γαλλία την επόμενη κινηματογραφική χρονιά, όπως το έθεσες σωστά, υπό τον τίτλο διαφορετικώς “Our Tension” που μπορεί να αποδοθεί ως «υπό πίεση», «στην κόψη των πραγμάτων». Πιστεύω πως ταιριάζει είναι ένας ταιριαστός τίτλος, γιατί για τους Γάλλους δεν σημαίνει τίποτα η έννοια «40 μέρες», πράγμα που μου έκανε εντύπωση, οπότε δεν μπορούσα να χρησιμοποιήσουμε αυτόν τον τίτλο. Περιορίζομαι σε αυτά σχετικά με την ιστορία έχει να κάνει με ένα υπαρκτό δίλημμα με ηθικές προεκτάσεις, με το να τραβάς αυτή την κόκκινη γραμμή, με το τι είσαι διατεθειμένος να κάνεις για την επιβίωση, τι θα θυσιάσεις και βέβαια ένα κομμάτι του εαυτού σου γιατί κάνεις και πράγματα που δεν τα αναγνωρίζεις. Νομίζω έχει ένα βάρος όλο αυτό.

Το αυτί σου πότε το έβαλες στον ακάλυπτο για να πιάσεις τα πρώτα στοιχεία αυτής της ιστορίας και να αρχίσεις να πλάθεις τους χαρακτήρες σου;

Ο ακάλυπτος είναι αυτό που δεν θέλουμε να δούμε, είναι το πίσω μέρος των πολυκατοικιών, εκεί που ανθεί κάτι το νοσηρό ίσως και βρωμερό. Βέβαια έχει και μια νοσταλγία όλο αυτό: οι μουσικές, τα λόγια (σ.σ. που ακούς κατά λάθος) είναι ένας ολόκληρος κόσμος, ένα «χωνί» πραγμάτων. Όταν έγραψα αυτές τις 6 ιστορίες τότε (σ.σ. στο βιβλίο), δημιούργησα χαρακτήρες που ο καθένας έχει τη δική του ιστορία. Τώρα, στη συγκεκριμένη περίπτωση, αυτό δεν παύει να αποτελεί είναι προϊόν μυθοπλασίας αλλά έχει και κάποιες αλήθειες.

Σε όλες τις ταινίες της Πέννυς, τα θέματα του θανάτου αλλά και της νεότητας μπερδεύονται με έναν πολύ δημιουργικό τρόπο. Καταλαβαίνω το ότι υπάρχει ουσιαστική εμπιστοσύνη για να της δώσεις μια ιστορία με αυτά τα στοιχεία (όπως και η βεβαιότητα ότι θα την αφηγηθεί δίκαια και δημιουργικά). Δημιουργικές εντάσεις όμως προέκυψαν στη συνεργασία σας;

Οι όποιες ενστάσεις τίθενται κατά τη διάρκεια της γραφής είναι μια συνύπαρξη με όλα τα καλά και τα κακά της και τους καυγάδες και τις διαφωνίες. Αυτό είναι κομμάτι της δημιουργίας, αλίμονο αν δεν υπήρχε! Πάντα υπάρχει αντίθεση για να έχεις την σύνθεση, οπότε όποιες διαφωνίες υπήρξαν στη γραφή, (βέβαια, η ταινία είναι παιδί πολλών οπότε η Πέννυ θα έλεγε του σκηνοθέτη), στο μοντάζ, τη σκηνοθεσία τελικά βοήθησαν στην εμβάθυνση με (δημιουργικό) τρόπο και (προσέφεραν) ρυθμό.

Ακούγεται πάρα πολύ συχνά το ότι το μεγάλο πρόβλημα του ελληνικού κινηματογράφου είναι τα σενάρια του. Προσωπικά διαφωνώ καθώς αναγνωρίζω την πραγματική δυστοκία λόγω των τεχνικών προβλημάτων χρηματοδότησης. Ποια είναι η άποψή σας;

Δεν υπάρχουν καλά σενάρια; Θα διαφωνήσω. Υπάρχουν καλά σενάρια τώρα αν γίνονται και έχουν τη δυνατότητα να γυριστούν σωστά αυτό είναι άλλο ζήτημα. Νομίζω πως το μεγάλο πρόβλημα που ελπίζω να αλλάξει κάποια στιγμή είναι ο χρόνος που περνάει ανάμεσα στη γραφή και στην πραγμάτωση της ταινίας. Είναι πάρα πολύ κουραστικό να περιμένεις 5, 6, 7 χρόνια. Αν θυμάμαι καλά, το “Wishbone” είχε ολοκληρωμένο πρώτο draft το 2016 ή το 2017 και τώρα που μιλάμε βρισκόμαστε στο 2024 και σύντομα θα μπούμε στο 2025 στο επόμενο εξάμηνο. Νομίζω η προετοιμασία παίρνει τόσο μεγάλο κομμάτι από τη ζωή σου. Μέσα σε αυτά τα χρόνια, αλλάζεις, και προφανώς αλλάζει και η ίδια η ιστορία (και θα πρέπει να αλλάζει). Οπότε αυτό το ντεκαλάζ, όπως λένε οι Γάλλοι, είναι το πρόβλημα για μένα. Όταν γίνεσαι διαφορετικός άνθρωπος, πώς μπορεί να σε μαγεύει με τον ίδιο τρόπο η ιστορία που είχες στο μυαλό σου μια δεκαετία ή 7 χρόνια πριν;

Αυτό είχε σχολιαστεί έντομα με πρόσφατο παράδειγμα την ταινία «Νύφες» του Παντελή Βούλγαρη.

Και φαντάζομαι το χειρότερο είναι αν είσαι σκηνοθέτης. Πόσες ταινίες μπορείς να κάνεις μέσα σε αυτά τα χρόνια; Ο καθένας βρίσκει το δρόμο του στο τέλος, αλλά δεν νομίζω ότι είναι τα τεχνολογικά μέσα (που μας περιορίζουν). Η ουσία πάντα παραμένει η ίδια: είναι η μυθοπλασία, είναι η δραματουργία, είναι η ιστορία, είναι το θέμα, να έχεις μια καλή ιστορία. Τώρα πώς θα την αφηγηθείς, τον τρόπο με τον οποίο θα χειριστείς αυτό που έχεις στο μυαλό σου είναι θέμα προσωπικής γραφής. Από κει και πέρα όμως, η ουσία της ιστορίας δεν αλλάζει, δηλαδή μια καλή ιστορία παραμένει καλή ιστορία. Νομίζω ότι αυτό είναι το πρωταρχικό μέλημα όλων εμάς να έχουμε στα χέρια μας μια καλή ιστορία και αυτό γίνεται μέσα από ζύμωση, μέσα από την ίδια τη γραφή, μέσα από τριβή. Άρα ο μόνος τρόπος θεωρώ, είναι κανείς να βλέπει πολλές ταινίες και να διαβάσει πολλά σενάρια. Να βλέπει πολλές ταινίες, αυτό είναι το μυστικό· όπως (συμβαίνει με) τα βιβλία (σ.σ. αν θες να γίνεις συγγραφέας): πρέπει να διαβάσει πολλά βιβλία, αυτά είναι τα χιλιόμετρα που γράφει κανείς.

Αν είχες το ίδιο δίλημμα με τον κεντρικό χαρακτήρα τί θα έκανες;

Δεν ξέρω. Εκ του ασφαλούς και με απόσταση όλοι έχουμε τη σωστή λύση. Όταν βρίσκεσαι στο καζάνι που βράζει εκείνη τη στιγμή, όταν βρίσκεται σε ανάλογο μεταίχμιο, όταν οι μέρες και οι νύχτες μοιάζουνε χωρίς φως… τα πράγματα είναι αλλιώς.

Αν αυτή τη στιγμή είχαμε ένα “Wishbone” στα χέρια μας και ήσουν η τυχερή και κράταγες το μεγαλύτερο κομμάτι του, ποια θα ήταν η ευχή σου που θα ήθελες να πραγματοποιηθεί;

Αν ήταν εδώ η Πέννυ θα έλεγε, όπως ο χαρακτήρας της στους «δύσκολους αποχαιρετισμούς» πως δεν λέμε ποτέ τις ευχές μας γιατί γίνονται αλλού, τις παίρνουν άλλοι. Εμένα δεν μου αρέσει καθόλου να μιλάω για μελλοντικά βιβλία ή ταινίες. Δεν θέλω να συμβεί αυτό, γιατί χάνεται τη μαγεία τη στιγμή που κάτι θα ξεστομιστεί σαν να χάνεται όλη αυτή η δύναμη, η δυναμική που έχει μέσα του, σαν… δεν ξέρω… να γίνεται κάτι το τετριμμένο, να χάνεται η ποίηση που το περιβάλλει, οπότε καμία ευχή. Σιωπή λοιπόν τις ευχές. Σιωπή… τις κρατάμε για μας τις ευχές.

Για τις ταινίες «Η Φύση του Έρωτα» και «Η Σιωπηλή Καμαριέρα» θα επανέλθουμε σύντομα με αναλυτικά κείμενα. Ακολουθούν οι συνόψεις, όπως περιγράφονται στα δελτία τύπου

Δείτε το τρέιλερ της ταινίας “Wishbone”